Aurrekariak
Euskal nekazalgoak Karlistadetan agertutako jarrera ulertzeko, aurrez gertatutako gerrateetan erdietsitako esperientzia kontuan hartu behar da, bai politikoki (liberalismoarenganako harremana), bai militarki (gerrila gerretan jasotako esperientzia).
 |
Lehenengo Karlistadan gerrilari liberal hau aurrez Frantsesadan borroka kide izan zituen zenbait lagunen aurkari izan zen, besteak beste, Tomas Zumalakarregirena. Nicolas Eustache MAURIN : “Mina Virey de Navarra”. Musée Basque et de l’histoire de Bayonne |
Lehenengo Karlistada
Don Carlos infantea eta bere iloba Isabelen eskubide dinastikoen defendatzaileen artean 1833 eta 1839 bitartean gauzatu zen. Lehenengoak absolutisten laguntza jaso zuen, bigarrenak, berriz, liberalena.
 |
Zumalakarregik matxinatutako zenbait nekazal talde sakabanatuak hartu eta Don Carlosen aldeko benetazko armada bat bihurtu zuen. “Don Carlos, Zumalacareguy and the Staff”. Zumalakarregi Museoa |
 |
Isabel II.ak Espainiako armada izan zuen bere alde tronurako bidean. “Queens Infantry”. Zumalakarregi Museoa |
Europako potentziak
1834ko apirilean, Aliantza Laukoitzaren Tratatua sinatu zuten Britainia Handiak, Frantziak, Portugalek eta Espainiak. Ondorioz, Frantziak hitz eman zuen bere mugak ondo zainduko zituela, karlistek bertatik laguntzarik jaso ez zezaten; Ingalaterrak armak eta munizioak bidaliko zituela agindu zuen, bai eta Euskal Herriko kosta kontrolatzeko itsas indarrak ere; eta Portugal bere esku zeuden baliabide guztiekin laguntzera konprometitu zen. 1835ean, berriz, hiru potentzia horiek tropak bidali zituzten, liberalen kausaren alde egitera: Britainia Handiak Britainiako Legio Laguntzailea, 12.000 boluntariok osatua, gutxi gorabehera; Frantziak Atzerritar Legioa, 5.000 gizonez osatua; eta, azkenik, Portugalek 6.000 soldaduko armada.
 |
Britainiarrak Donostian kokatu ziren, hiriaren defentsan odol asko isuriz. Beraien porrot nagusia Oriamendikoa izan zen. William SPOONER : “A view of the positions of the Anglo-Christinos, and the Carlists before San Sebastian”. Zumalakarregi Museoa |
Bigarren Karlistada
Carlos VII.a, Erregegai berri baten gidaritzapean, gauzatu zen 1872 eta 1876 artean.
 |
Karlisten erresistentziaren ikurra, Santa Kruz buruzagi karlisten aurka egitera iritsi zen, bere borroka gerrilariaren ikusmoldea eta diziplina ezarengatik. «Manuel Santa Cruz et ses partisans». Musée Basque et de l’histoire de Bayonne |