Azaroak 14an Españolamendi eta Zelandietara txangoa

Ordua: 9:30-13:00
Oharrak:
· Abiapuntua; Zumalakarregi Museoa
· Hizkuntza; elebiduna
· Prezioa; doan
· Oinetako aproposak ekarri
· Hamaiketakoa norberaren kontu

Kontaktua: Zumalakarregi Museoa | 943 88 99 00 | mzumalakarregi@gipuzkoa.eus

Klikatu hemen ibilbide osoa ikusteko Wikiloc bidez.

Irudiaren iturria. Aralarko muinoko ekintza, Amezketa eta Alegiatik hurbil.

Irudiaren iturria. Femmes elle-mêmes encourageaient les volontiers par leur exemple. 

Cushachs, Josep: "La trinchera carlista", Karlismoaren Museoa. Lizarra

Boletin karlista. (La Gaceta de Oñate). ZM

 Melchor Ferrer. Historia del Tradicionalismo Español. 6. Tomoa. Sevilla, 1943

Alfredo Moraza. Aranzadi Zientzia Elkartea. Ormaiztegi ingurua.

Zelandietako akzioaren inguruko informazio gehiago irakurri nahi duenarentzat, hona hemen Idiazabalgo Aldaize herri aldizkariko 45. alean, Zelandietako akzioaren inguruan Iñaki Arriaranek idatzitako artikulua:

Lehen Karlistada amaitu eta gutxira, 1940. urtean, H. Du-Casse baroi eta ofizial Karlistak, gerran zehar jasotako kronika eta bizipenak bildu zituen «Ecos de Navarra, o Don Carlos y Zumalacarregui: hechos históricos, detalles curiosos, y recurdos de un oficial carlista.» liburuan. Bertan, Idiazabalgo lurretan, Zelandietan izandako borrokaldiaren kronika jaso zuen. 1835eko urtarrilaren 2an borrokaldi luzea izan zen Zelandietan.

1835eko urtarrilaren 2an, Azpeitia inguruan izandako borrokaldi batetik bueltan, Zumalakarregiren ejertzitoa Zelandieta inguruan geratu omen zen tropak errebisatzeko asmoz. Bertan zirela, Zumalakarregik bere antiojoak hartu zituela kontatzen du kronistak, eta Isabel II. aren aldeko tropak inguratzen ari zirela ikusi omen zuen. Aurrerantz zihoazen masa beltzak ikusten omen zituzten Zelandietatik, eta baionetak baino ez omen ziren nabarmentzen. Lau jeneralen zutabeak ziren, denak batera: Jauregi, Espartero, Iriarte eta Carratalá-renak.

Halako jendetza ikustean, Zumalakarregik ez zuen uste tropa haien aurka irabazterik izango zutenik, eta ondorioz, atzeraldi faltsu bat antzeztu eta aurkarien tropak Segura aldera eraman nahi zituen. Baina, nafarrak ez omen ziren oso ados erabaki harekin, eta Zelandietan geratzea erabaki zuten, modu hartara garaipena handiagoa izango zelako : Debíamos vencer con un puñado de soldados y nuestra gloria debía ser mayor.

Gidak ezkerreko aldean zabaldu ziren, eta «6o de Navarra» batailoia, harri ilara luze baten atzean, eskubiko aldean, kokatu omen zen. Isabelen aldeko tropak Zelandietara iristean hasi omen zen sua. Modu honetara jaso zuen H. Du-Casse baroiak bere egunerokoan: Rompiose el fuego; y estábamos tan cerca de los unos de los otros, que oímos perfectamente a Jáuregui gritar al seguimiento de S. Fernando, que empezaba el ataque

Ordu luzetako borrokaldia izan zela kontatzen dute kronikek, eta hasieran karlistak izan ziren gizon gehien galdu zituztenak. Azkenean, ordea, ezusteko batek garaipena eman zien Zumalakarregiren gizonei. Sanz koronelaren zaldia bi bala zaurirekin lurrera erori omen zen. Orduan, denek koronela hilda zegoela uste zutenean, hau lurretik altxatu omen zen sablea eskuan zuela. Kronistak honela jaso zuen gertatutako hura:

Todos creímos haber perdido al valiente coronel; pero éste, levantándose con viveza, y excitado por el peligro que acababa de correr, se precipita con el sable en la mano, y saltando el parapeto arrastra en pos del si al 6º de Navarra. Los guías al notar este movimiento le escudan decididamente. Los cristianos emprenden la retirada y se detienen en la carretera donde se hallaba su reserva.

Gertaera haren ondoren, inguruetara begiratu eta ikaratuta geratu omen zen baroia hango sarraskiarekin. Egunerokoan dioenez, Baroiaren iritziz, espektakulo tristea bezain ederra zen Zelandietakoa : Dirigimos la vista a nuestro alrededor y nos asustamos al ver el numero de víctimas que habían sucumbido al mortífero fuego de nuestros voluntarios. ¡Qué tristemente hermoso era el espectáculo que presentaban aquellos guerreros, tendidos sin vida en el ensangrentado suelo, con las armas humeantes aun, caídas a su lado, y grabadas en sus rostros, a penas tocados por la muerte, las pasiones que los habían agitado durante el combate!

Isabel erreginaren aldekoek alde egiten zuten arren, handik gutxira berriro Zelandieta ingurura bueltatu omen ziren. Bitartean, Segurara jaitsi ziren karlisten batailoiak ere Zelandieta alderako bidea hartu omen zuten tropak indartzeko. Borrokaldia berriro hastera omen zihoan, baina gaua gainean zen, eta erasoa bertan behera geratu zen.

Hurrengo egunean, karlisten batailoiak Amezkoako haranerako bidea hartu zuen. Garaipena lortu zuten Zelandieta inguruan, baina garesti eta odoltsu ordainduta: 700 gizonetatik 200 soldadu hilda edo larriki zaurituta geratu ziren eta 14 ofizialek ere Zelandietan hartu omen zuten azken arnasa.